Een tijdelijke, slimme, compacte en milieuvriendelijke woning
Een interview met bezieler professor Nathan Van Den Bossche (UGent).
“We hebben nagedacht over een soort nieuwe legoblok voor architecten”
“Twee op drie mensen in ons land wonen te groot”, zegt professor Nathan Van Den Bossche (UGent). Onder zijn begeleiding hebben studenten Ingenieurswetenschappen en Architectuur van de Universiteit Gent daarom een nieuw woonconcept ontwikkeld, genaamd The Mobble.
Een Mobble kan van alles zijn: een studio, een appartement, een kantoor, een klaslokaal enzovoort. Van Den Bossche: “Het is bijvoorbeeld een wooneenheid die je kunt uitbreiden in de tijd. En we ontwikkelde daarvoor de structuur. Dus eigenlijk hebben we nagedacht over een soort nieuwe legoblok voor architecten.”
Dit jaar viel het team van studenten van UGent die Mobble ontwikkelde meerdere keren in de prijzen tijdens Solar Decathlon, een internationale competitie tussen studenten die een duurzaam en energie-efficiënt paviljoen moesten ontwikkelen. Professor Nathan Van Den Bossche leidde het project in goede banen. Zelfs koningin Mathilde kwam op bezoek om het team te feliciteren. En, Van Den Bossche’s dochter was er ook bij. Fiere vader Van Den Bossche: “Toen de koningin binnenkwam in de Mobble zei ze onmiddellijk: ‘Was dat uw dochter? Ze heeft dat goed gedaan!’”
Wat is nu juist een Mobble?
The Mobble is een module van twee komma vier op zes meter, die zeer eenvoudig getransporteerd kan worden. Er zijn verschillende mogelijkheden waarbij mensen op zoek zijn naar een gebouw dat ergens tussen de één en de tien jaar gebruikt moet worden. Een Mobble kan je inzetten als tiny house, maar ook als kantoor. Het kan een optie zijn voor iemand die zelfstandig in bijberoep begint te werken. Of als iemand in je familie langdurig ziek is, kan hij of zij er een tijdje in verblijven. Een kmo die wil uitbreiden, maar op korte termijn extra kantoorruimtes nodig heeft, kan een Mobble op het dak van haar gebouw zetten.
Wonen we straks allemaal in een Mobble?
Het is en blijft een nicheproduct. Maar, er is zeker wel vraag. Vandaag zien we dat veel jongeren minder ambitie hebben om hun hele vermogen te investeren in vastgoed. Ze willen daar een stuk vrijer in zijn. Je merkt dat aan een aantal tendensen. Bijvoorbeeld autodelen, fietsdelen, stepdelen en Airbnb. Er is een verschuiving van bezit naar gebruik, maar voor woningen is dat minder evident.
Mensen beschouwen dat uiteraard nog altijd als hun pensioen. Toch denk ik dat we daar vrijer in zullen worden. België heeft in se een relatief beperkte huurmarkt, terwijl veel jongeren daar wel vragende partij voor zijn. Een woning kopen, is nog altijd veel interessanter. Maar dat kan in de toekomst kenteren, als rentevoeten weer beginnen stijgen. Kopen zal niet noodzakelijk de standaard blijven voor iedereen. Mensen kopen nu pas als ze dertig, vijfendertig zijn. Dus we zien potentieel voor alles wat te maken heeft met tijdelijk verblijf.
Hoe zijn jullie op het idee van de Mobble gekomen?
Het is begonnen met de renovatie van appartementsgebouwen. We kwamen vrij snel bij de problematiek dat een grondige renovatie er voor zorgt dat mensen typisch zes maand tot een jaar uit hun gebouw moeten. Vanuit die problematiek begonnen we iets te ontwerpen dat enerzijds bovenop een appartementsblok gebouwd kan worden, tijdelijk of permanent, of naast appartementsblokken.
Kan een Mobble hergebruikt worden?
Ja. De huisvestingsmaatschappijen hebben gewoon niet voldoende woningen. Als zij willen renoveren, wil dat zeggen dat er tijdelijk niemand in de betrokken wooneenheden kan wonen. Dat is vaak een probleem. Een Mobble kan zeker als permanente woonst dienen, maar de nood aan semipermanente verblijven is hoog.
Zullen er in de toekomst ook volledige appartementsblokken uit Mobbles bestaan?
Volgend jaar zal er een project worden gerealiseerd met Mobbles waarbij ze gestapeld worden, maar dat zal beperkt zijn tot twee bouwlagen. Als de stapeling veel verder gaat dan twee bouwlagen, vervallen een aantal voordelen van het systeem. Dan moet je de structuur grondig aanpassen, waardoor de kostprijs minder interessant wordt. De flexibiliteit is ook van belang. Hoe hoger een complex, hoe moeilijker het te veranderen is. Een appartementsgebouw met vijf bouwlagen bouw je dus niet met de bedoeling het na vijf jaar aan te passen.
Een klassieke woning gaat heel lang mee. Een Mobble wordt als prefab gebouwd en wordt vaak aangepast, is hij dan wel duurzaam?
Mensen hebben misschien dat idee omdat ze ‘prefab’ en ‘hout’ horen. Dat heeft vaak een negatieve connotatie en het wordt geassocieerd met lage kwaliteit. Terwijl de praktijk net uitwijst dat prefab een pak kwalitatiever is. Alles wordt onder strenge kwaliteitscontrole en in zeer goede omstandigheden geproduceerd. Ik ben er van overtuigd dat in de toekomst resoluut veel meer woningen in prefab gemaakt zullen worden.
Is dat ook omdat prefab-gebouwen goedkoop zijn en snel geïnstalleerd kunnen worden?
Prefab-gebouwen zijn meestal niet goedkoper dan traditionele gebouwen. Maar we zitten op het punt waar we weinig alternatieven hebben. De bouwsector in Vlaanderen heeft een nijpend tekort aan arbeidskrachten. Heel veel aannemers hebben orderboekjes die zeer vol zitten. Die krapte is een rem op renovatie en constructie. Ik ken verschillende projecten waar men afgestapt is van traditionele oplossingen. Prefab wordt steeds vaker gekozen, want het laat meer automatisatie toe. Dat maakt het mogelijk om projecten uit te voeren tout court, los van het feit of het goedkoper is of niet.
Volgens uw studenten moeten er 20.000 appartementen worden aangepast aan de noden van deze tijd. Willen jullie daar moderne hemelwaterfilters en zonnepanelen installeren zoals in jullie Mobbles?
Er zijn heel veel appartementsblokken gerealiseerd in de jaren zestig tot begin jaren zeventig, die nu echt wel wat renovatie vereisen. Het zullen er meer zijn dan 20.000. Ons project vertrekt van een case-studie dat er 20.000 appartementen zijn die aangepast zouden moeten worden. Maar in België zijn er 1,4 miljoen appartementen waarvan we zeker zijn dat meer dan de helft gerenoveerd moet worden. Voor de wedstrijd Solar Decathlon hebben we inderdaad ingezet op twee thema’s: renovatie van appartementsgebouwen en modules. En uiteraard gaan die twee samen, omdat je tijdens de renovatie van appartementsgebouwen die modules kunt gebruiken.
Hoe maak je een woning zo energiezuinig mogelijk?
Hoe meer isolatie er is, hoe minder problemen er zullen zijn in de winter. Daarnaast moet je op de juiste momenten de energie van de zon gebruiken. Zorg voor voldoende luifels, of buitenzonnewering, zodat er geen oververhitting is in de zomer. Een goed ontwerp zorgt ervoor dat je zonder te verwarmen of te koelen al zoveel mogelijk uren op een jaar tijd een comfortabel binnenklimaat krijgt.
In 2006 is er de EPB-regelgeving (Energieprestatie en Binnenklimaat) gekomen. Volgens die wetgeving, die strenger wordt met de tijd, moeten we naar een energiepeil van E30 (bijna energieneutraal, red.) tegen 2021.
Verwacht u dat die regelgeving altijd maar strenger zal worden?
E30 is zeer energiezuinig, maar je kunt in principe naar nul of zelfs een negatief energiepeil gaan. Dat zou waarschijnlijk niet goed zijn voor het milieu. We mogen niet alleen kijken naar het energieverbruik in de fase dat een gebouw gebruikt wordt. We moeten ook rekening houden met het feit dat er energie nodig is om alle materialen, ook isolatie, aan te maken. Elke centimeter isolatie die je bijplaatst, heeft minder impact. Een muur met 50 centimeter isolatie is slechter voor het milieu dan een muur met 30 centimeter isolatie, omdat die laatste centimeters isolatie nauwelijks nog een verschil maken. Het kost dus meer energie om zeer dikke isolatie te produceren dan dat het ooit zal besparen in de levenscyclus van een gebouw.
Hoe maken jullie een Mobble duurzaam?
In ons paviljoen ligt de focus ook heel sterk op materiaalgebruik. We gebruiken geen lijmverbindingen. Zo zijn we zeker dat alle componenten gedemonteerd kunnen worden. We vertrekken van de vraag, wat heeft de grootste milieu-impact? We recycleren oude producten, gebruiken producten die later gerecycleerd kunnen worden en we maken gebruik van heel veel oude elektrische toestellen. Dus die milieu-impact is zeker een heel belangrijke factor in ons paviljoen. En wat betreft energie, voorzien we uiteraard isolatie, maar de focus ligt daar op intelligente sturingen.
Wat bedoelt u met intelligente sturingen?
Wanneer we gebouwen renoveren, valt de energiebesparing vaak nogal tegen. Mensen die wonen in slecht geïsoleerde huizen, verwarmen meestal maar een deel van de ruimtes om zuinig om te springen met verwarming. In een gerenoveerde woning ligt er vaak vloerverwarming met een waterpomp erbij. In de praktijk zien we dat die woningen gewoon overal verwarmd worden, 24 uur per dag. Wat je verwacht aan energiebesparing wordt dan helemaal niet gerealiseerd, er wordt voor comfortverhoging gekozen.
Dus als we alle gebouwen in Vlaanderen zomaar gaan renoveren, is het heel goed mogelijk dat we onze energiedoelstellingen nog niet halen. Hoe kunnen we zorgen dat we enkel maar verwarmen, koelen, ventileren op de plekken waar het nodig is en wanneer het nodig is? Daarop willen we inzetten. Uiteraard kunnen we proberen alle gebruikers op te voeden en sensibiliseren, dat is een deel van het verhaal. Maar eigenlijk hebben we ook robuuste oplossingen nodig.
Als we een auditorium willen ventileren, moeten we gewoon het aantal smartphones tellen. We kunnen perfect uitrekenen wat we moeten doen. Want we weten: iemand die daar zit, daar komt 18 liter CO2 per uur uit. Als je het aantal smartphones telt, weet je hoeveel personen er in de ruimte zijn en weet je hoeveel je moet ventileren voor een gezond binnenklimaat. Het zijn dat soort sturingen waar we naartoe moeten.
Ontdek The Mobble op bis!
Dit unieke concept heeft zijn plaatsje zeker en vast verdiend op bis! Bezoek bis van 5 t.e.m. 13 oktober in Flanders Expo en breng een bezoekje aan stand 1419 in hal 1. Ontdek er wat The Mobble voor jou kan betekenen: een kantoor, tiny house of tijdelijke woning …
Wil je op de hoogte blijven van de nieuwste woontrends? Of wil je leuke tips en inspiratie ontvangen? Schrijf je nu in op onze nieuwsbrief.
